Yapıştırma Halılar

Hav ipliğinin veya lif tabakasının doğrudan zemin yüzeyine yapıştırılmasıyla üretilmektedir. Hav, kesik hav, ilmek hav veya çok katlı ilmek hav şeklinde olabilmektedir. Yöntemlerden birisi lif veya iplik tabakalarını kıvırmak ve oluşan ilmelerin tabanını kalın bir yapıştırıcı katmanın içerisine gömülerek yapıştırıcının sertleştirilmesiyle elde edilmektedir (Şekil 1.25. a). Diğer yöntem ise iplik veya lif tabakalarını genellikle sıcakta eriyen tip yapıştırıcıyla muamele olan birbirine paralel kumaşların yüzeyine iki taraflı kol yardımıyla bastırılarak yapışkanın ısı ile yapışması sağlanmaktadır (Şekil 1.25. b). Bu sistemde yüz yüze halı dokuma tekniği gibi iplikler iki ayrı halı oluşturmak için ortadan ikiye kesilerek üretilmektedir (Demir ve Günay, 1999; Göktepe, 1992a).

Yapıştırma yöntemiyle halı üretim şekilleri (Wools of New Zealand)

Bu halılar, kesilmiş kenarlardan halının çıkmaması ve hav güvenliğinin dokuma halılardan daha fazla olması avantajına sahiptir. Karo halı olarak, kolayca kesilebilen döşemelik halılarda ve otomotiv döşemelerinde istenilen şekilde kesilerek yapıştırılmasından dolayı kullanılmaktadır (Demir ve Günay, 1999).

Tülbent Raschel Yöntemi

Bu yöntemde hav ipliklerinin yerine hav materyali olarak bir tülbent tabakası kullanılmaktadır. İki zemin ipliğiyle bağlantı oluşturularak bukle halı elde edilir. Bunun fırçalanıp makaslanması ile kesik havlı halı meydana gelmektedir. Dokunun yüzeyi uzun tüylü ve kürk görünümlüdür. Bu yöntem Türkiye'de pek tercih edilmemektedir (Demir ve Günay, 1999; Göktepe, 1992a).

Raschel Örme Halısı

Bu sistemde herhangi bir alt zemin kullanılmadan yardımcı bir iplik sistemi kullanılarak hav iplikleriyle dokunun oluşturulması şekline dayanmaktadır. Taban dokusundaki atkı ve havı oluşturan ipliklerin birbiri ardına örgü ilmekleri oluşturularak dokunmaktadır. Dokuma halılarına göre desen imkânı çok sınırlıdır. Genelde düz, melanj veya küçük motifler şeklinde dokunmaktadır. Yer döşemeciliğinde ve halıcılıkta ticari bir öneme ulaşamamıştır (Demir ve Günay, 1999; Göktepe, 1992a; 

 

Raschel (çözgü örgülü) halının boyuna kesiti (TS 5627, 1996

Örme Halılar

Bu yöntem çözgülü örme makinelerine benzer şekilde örgü ilmek yapılmasından dolayı örme halı denilmektedir. İki şekilde üretim yapılmaktadır.

İğne ile Keçeleştirilmiş (Nonwoven) Halıları

Tarak makinesinde tülbent haline getirilen liflerin, üst üste konmasıyla meydana gelen lif tabakasının, daha önceden üretilmiş bir taban dokusunun üzerine serilip, iğne yardımıyla mekanik olarak liflerin taban dokuya sıkıştırılmasıyla oluşmaktadır. Her iğne dalışında lifler birbiri içine girerek sabitlenmektedir. Bu dokunun kuvvetlendirilmesi, lif içeriğine göre ısıl muameleyle ve reçine emdirilerek yapılmaktadır. Uygun kalınlıkta ve kalitede halı ve halı altı döşemesi maksadıyla rulo formunda veya boyutsal kararlılığı sağlamak için ağır sırt kaplaması şeklinde karo halı olarak kullanılmaktadır. Yer döşeme imalinde genelde polipropilen ve poliamid lifler tercih edilmektedir. Türkiye'de bu yöntem "halıfleks" olarak bilinmektedir (Demir ve Günay, 1999; Göktepe, 1992).

Şekil 1.22. İğne ile keçeleştirilmiş halı üretim prensibi (Göktepe, 1992a)

1.İğneli plaka, 2.İğnelerin girip çıkmasını sağlayan delikli masa, 3. İğnenin görünümü, 4.

Tülbent 5.Zemin doku

Tufting Halıları

İlmek ipliklerinin önceden temin edilen zemin dokuya daldırılması ve bir yapıştırıcı veya kaplama yöntemiyle sabitlenmesiyle oluşturulmaktadır (TS 5627, 1996).

        Şekil 1.19. Tufting halı yapısının boyuna kesiti (TS 5627, 1996) 1.(a)Halkalı Hav (Bukle), (b)Kesik Hav (Velur), 2.Birinci Taban, 3.Kaplama

Tufting halı makinesi (Cobble Tufting machine)

Tufting, oldukça basit, hızlı ve pahalı olmayan bir yöntemdir. Hav ipliklerinin olduğu bir çağlık sistemi bulunmaktadır. Delikli destek tablası üzerinde zemin dokusu taşınmaktadır. Kumaş genişliğinde aşağı yukarı hareket edebilen bir tabla üzerine yerleştirilmiş hav ipliğini taşıyan iğneler zemin kumaşın içine dalarak delikli tablayı geçer ve sonra geri çıkarak dokuyu oluşturur. Zemin kumaşın altına dalan iğnenin taşıdığı hav ipliğini ilmek tutucular belli hav yüksekliğinde tutarak ilmek oluşumunu sağlamaktadır. Kesik havlı halı üretimi için ilmek oluştuktan sonra bıçak yardımıyla kesilmektedir. Dokuma veya nonwoven olan zemin kumaşı polipropilen, poliester veya jütten yapılabilmektedir. Havı sabitleyerek kalıcı hale getirmek için halının sırtı doğal veya sentetik lateks ile kaplanmaktadır. Halının boyutsal stabilitesini ve sertliğini arttırmak için jüt veya sentetik liften dokunmuş bir ikinci taban halının sırtına yapıştırılabilir. İkinci sırt kaplaması için lateks köpük kullanımı halının esnekliğini arttırmaktadır (Demir ve Günay, 1999).

Tufting halı kalitesini hav ve zemin kumaşın lif özelliği, ilmek sıklığı, ilmek yüksekliği ve ipliğin numarası belirlemektedir. Tufting halının Pazar payını arttırmak amaçlı wilton ve axminster tasarımları yaratmak için iğne hareketleri kontrolünde gelişmeler yapılmıştır fakat bu maliyeti artırmıştır. Renkli desen oluşturmak için başka bir yöntem gizli hav etkisi oluşturmak.

Şenil (Chenille) Axminster Halıları

Axminster halının özel makinede imal edilerek şenil (chenille) tipi ilmek iplikleriyle dokunan türüdür. Bu yöntemde hav iplikleri yerine şenil bantları kullanılmaktadır. Bu bantlar atkı iplikleri gibi çözgü iplikleri arasına konarak sıkıştırılmaktadır. Bantlar özel bir dokuma tezgâhında önceden hazırlanmakta ve dokumacı tarafından halı zemin çözgüsü arasına yerleştirilerek halı dokunmaktadır. Bu tip halılarda genellikle çok sayıda renk kullanılmaktadır. Yöntemin uğraştırıcı olması sebebiyle birkaç halı için bant hazırlamak uygun değildir, bir seri için uygulanmaktadır (Kırtay, 1981; TS 5627, 1996).

Havı Meydana Getiren Şenil İpliği, 2.Zincir Çözgü İpliği, 3.Atkı İpliği, 4. Dolgu Çözgü

İpliği, 5. Zeminde Kalan Şenil İpliği

 

Makaralı Tığlı Axminster Halıları

Halının her atkı sırası için ayrı makaralardan ipliğin beslenerek imal edildiği yöntemdir. İlmek oluşumu gripper vasıtasıyla dokunmakta ve kesilerek sağlanmaktadır. Şişler sırasıyla her makaradan dışarı çıkan iplikleri sımsıkı tutulması için kullanılması bakımından farklılık göstermektedir ve sonra bunlar kesilmektedir. Dokuma esnasında mekiğin hareketiyle yerleştirilmektedirler. Bu metot isminden de anlaşılacağı üzere makaralı ve tığlı sistemin birleşmesinden oluşmuştur. Hav ipliği taşıyıcıları kullanmak yerine makaralara sarılmaktadır. Burada makaralar yerinden alınmayıp, ilmeler tutucularla makaralardan alınıp halıya yerleştirilmektedir. Tığlı axminster halı yapısı elde edilebilirken axminster halıda renk kullanım sınırı 12 iken makaralı tığlı axminster halıda sınırsız hale gelmektedir (TS 5627, 1996; Demir ve Günay, 1999; Erkesim, 1995).

Şekil 1.15. Makaralı (Spool) axminster halı çözgü kesiti (TS 5627, 1996) 1.Hav ipliği, 2.Zincir Çözgü İpliği, 3.Atkı İpliği, 4. Dolgu Çözgü İpliği

Şekil 1.17.'de makaralı tığlı axminster halının ilmek oluşum şeması görülmektedir. Üstten makaraların sırasıyla yer değiştirerek tığın alma pozisyonuna gelmektedir ve tığ aldığı ipliği dokuya yerleştirmektedir.

Makaralı (Spool) Axminster Halıları

Şekil 1.13. Tığlı (gripper) axminster halı çözgü kesiti (TS 5627, 1996) 1.Hav ipliği, 2.Zincir Çözgü İpliği, 3.Atkı İpliği, 4. Dolgu Çözgü İpliği

Halının, istenilen desene göre her atkı ipliği dizisinin ayrı makaralardan beslenerek dokunma şeklidir. Hemen hemen sınırsız renk olanağı ve sınırsız nüans farklılıkları elde edilebilmektedir. Dokuma işlemi makaralı tığlı sistemden daha pahalıdır çünkü renk sırasına göre önceden makaraların sarılması gerekmektedir. Her bir makara, halının eni boyunca uzanan bir dizi havı oluşturmaktadır. Örneğin 245 dizi renk tekrarı için 245 tane makara gerekmektedir. Üretim işlemi her bir makara tarafından sağlanan hav ipliğinin sırasıyla atkının halı oluşturmak için yerleştiği dokuma noktasına verilmesinden oluşmaktadır. Atkının etrafında "U" şeklinde bir hav oluşması için tarakla hav ipliğinin ucu itilerek istenilen hav ipliğinde olacak şekilde bıçak yardımıyla kesilmektedir. İplik kümesinin dokunmasından sonra makara bir basamak ilerler ve bir sonraki makara gelir. Halının zemin dokusundan dolayı esnek olacaktır onun için lateks gibi sırt kaplaması uygulanmalıdır (TS 5627, 1996, Demir ve Günay, 1999).